Blagoslovom Njegovog Preosveštenstva Episkopa valjevskog g. Isihija, u proleće 2022. godine, započete su aktivnosti na projektovanju Muzeja Svetog vladike Nikolaja u manastiru Lelić. Objekat Muzeja se trenutno nalazi u izgradnji. Osnovna svrha Muzeja treba da bude čuvanje, prezentovanje i izučavanje zbirke koju Manastir već poseduje, i čije se postepeno obogaćivanje planira kao permanentan proces u budućnosti.
| PODACI O OBJEKTU | |
|---|---|
| Naziv objekta: | Muzej Svetog vladike Nikolaja Žičkog i Ohridskog |
| Tip objekta: | Muzej |
| Lokacija: | Srpski Pravoslavni Manastir Svetog Nikole, Lelić, Valjevo |
| Projektant: | AVL doo |
| Autori: | Vladislav T. Lalicki, dia Jelena Jovanović, mia |
| Investitor: | Srpska Pravoslavna Crkva Eparhija Valjevska Srpski Pravoslavni Manastir Svetog Nikole |
| Period projektovanja: | 2022. - 2023. |
| Status: | Započeta izgradnja |
| Površina objekta: | 1.118 kvm bruto 912 kvm neto |
| Izvor ilustracija: | AVL doo |
| Fotografije iz drona: | Đorđe Medenica, Valjevo |
Blagoslovom Njegovog Preosveštenstva Episkopa valjevskog g. Isihija, u proleće 2022. godine, započete su aktivnosti na projektovanju Muzeja Svetog vladike Nikolaja u manastiru Lelić. Objekat Muzeja se trenutno nalazi u izgradnji.
Osnovna svrha Muzeja treba da bude čuvanje, prezentovanje i izučavanje zbirke koju Manastir već poseduje, i čije se postepeno obogaćivanje planira kao permanentan proces u budućnosti. Zbirka se sastoji prevashodno od ličnih i službenih predmeta Svetog vladike Nikolaja (spisi, pisma, fotografije, knjige, odežde, odlikovanja, bogoslužbeni predmeti i dr), kao i drugih artefakata neposredno i posredno vezanih za njegov život i delo. Prezentovanje „jezgra“ zbirke Muzeja odvijalo bi se kroz stalnu postavku, a paralelno bi se organizovale tematske izložbe iz matične zbirke, kao i gostovanja drugih, srodnih institucija. Pored osnovne namene, planirano je da se bogata biblioteka Manastira takođe čuva, koristi i razvija u Muzeju. U Muzeju bi se održavale i primerene prateće manifestacije – manji simpozijumi i konferencije, predavanja, tribine, književne večeri, kamerni koncerti, filmske projekcije, dramski programi, praznične svečanosti.
Celokupna prezentacija muzejskih zbirki i koncepti izlaganja zamišljeni su na aktuelan, interaktivan način, podržan savremenim informatičkim sredstvima, sistemima i opremom, koji bi posetiocima različitog životnog doba, obrazovanja i informisanosti omogućili slobodne, široke, popularne, ali i dovoljno duboke uvide u predmetnu materiju.
Muzej je smešten u kompleksu manastira Svetog Nikole, kod sela Lelić, u blizini Valjeva, na nadmorskoj visini od oko 415m. Uža lokacija muzeja odabrana je na krajnje severnom delu proširene manastirske porte, u okviru njenih zidina.
Na ovaj način, Muzej je izmešten iz usko sakralne zone manstirske crkve Sv. Nikole i zone monaškog konaka koji zahteva mir i ima sopstvenu dnevnu dinamiku, ali opet zadržan u sveštenom prostoru porte, naspram glavnog ulaza u kompleks. Pešački pristup Muzeju predviđen je iz smera glavnog (južnog) ulaza u kompleks, popločanom stazom koja vodi kroz livadski ambijent porte. Prilaz se završava prelaskom preko vodene površine, koja predstavlja svojevrsnu „ikonu“ Ohridskog jezera, mesta vladičanske službe i dubokog ličnog preobražaja Svetog vladike Nikolaja.
Muzej je projektovan je kao dvoetažna građevina, postavljena tako da je prirodna denivelacija iskorišćena za izlazak oba nivoa na okolni teren, odnosno za njeno „srastanje“ sa tlom.
Na donjem nivou (nisko prizemlje) organizovane su prijemne i utilitarne funkcije, dok je na gornjem nivou predviđen izložbeni prostor i mala multifunkcionalna sala.
Osnovni prostorno – funkcionalni princip artikulacije izložbenog prostora je njegova modularnost i transformabilnost, zahvaljujući kojoj površina pojedinih „podnamena“ (npr, stalne postavke ili povremenih izložbi) može da se povećava i smanjuje, zavisno od konkretnih trenutnih potreba ili prirode programa čije je održavanje u tom momentu predviđeno.
U oblikovnom smislu, objekat primarno predstavlja izduženu lamelu, postavljenu u pravcu istok – zapad, natkrivenu četvorovodnim krovom sa naglašenim prepustima. Na donjem nivou objekta, osa ulazne zone je postavljena unakrsno sa dominantnom osom objekta, u pravcu sever – jug, dajući čitavom objektu konotaciju krstoobraznosti.
Ovo nije jedina morfološka veza prostora i forme objekta sa sakralnom arhitekturom. Naime, poprečni presek gornje (izložbene) etaže je bazilikalnog tipa, sa prostorom „broda“ koji je otvoren do pod krov, što naročito dolazi do izražaja uvođenjem nižeg, podužnog „bočnog broda“ – „doksata“.
Sakralni karakter ambijenta „umekšan“ je dimenzijama prostornih „modula“, osovinskih dimenzija 720h720cm – prostor prisnih, kamernih, intimnih i „poznatih“ razmera, koje, kao i četvorovodni krov objekta, asociraju na „srpsku kuću“.
Obe namere – da prostor ima, u izvesnoj meri sakralni, a u izvesnoj meri „domaći“ karakter, tj. da nalikuje i crkvi i kući – proističu, opet, iz same tematike Muzeja, kao i lokalnog konteksta – seoske, sub-planinske sredine u blizini Valjeva.
U artikulaciji arhitektonske forme osobito je važan kontekst manastira i potreba da se objekat svojom arhitekturom uklopi u konkretan prirodni i građeni ambijent, ali i u širi kontekst srpske graditeljske tradicije, kada su pomoćne manastirske građevine u pitanju.
U tom smislu, odabrani su i završni materijali: obloga od sige (krečnjak lokalnog porekla), bele malterisane površine i izložene drvene konstrukcije i obloge na fasadi i u enterijeru, krovni pokrivač od bakarnog lima, lokalni (radaljski) granit za popločanje spoljnih površina… Sa naročitom pažnjom odabrano je staklo izuzetnih performansi, čijim izborom je pomirena potreba da se očuvaju vizure iz objekta ka manastirskom kompleksu, a da se, pri tome, dnevnim svetlom uvedenim u enterijer ne ugroze eksponati.
Tekst i ilustracije: AVL doo; Fotografije dronom: Đorđe Medenica
